6. | Richard de Bourgogne was born about 850 (son of Graaf Bouvin d' Amiens and Richardis d' Arles); died on 01 September 921 in Auxerre, Bourgogne-Franche-Comté, France. Other Events and Attributes:
- Occupation: Hg. v. Burgund
Notes:
Richard de Bourgogne dit le Justicier, né en 858 et mort en 921, est un grand seigneur féodal, considéré comme le premier des ducs de Bourgogne.
La famille
Origines et ascendance
Richard de Bourgogne, né à Vienne, en 858, est issu de la maison des Bivinides de Lotharingie.
Il est le fils de Bivin de Vienne, comte d'Ardenne et de Metz, et abbé laïc de Gorze1.
Il a pour frère aîné Boson, roi de Bourgogne cisjurane-Provence en 879, duc de Lombardie, duc de Provence, comte d'Autun, de Berry, de Chalon, de Mâcon et de Troyes, chambrier du roi Louis II le Bègue, et abbé laïc de Saint-Maurice d'Agaune.
Il a pour sœur Richilde d'Ardennes, seconde épouse du roi de France Charles II dit le Chauve2.
Mariage et descendance
Richard de Bourgogne épouse, en 888, Adélaïde de Bourgogne (v.870-), fille de Conrad II, duc de Bourgogne Transjurane et comte d'Auxerre. De leur union naissent3 :
Raoul ou Rodolphe, duc de Bourgogne, abbé laïc de Saint-Germain d’Auxerre et de Sainte-Colombe de Saint-Denis-lès-Sens (921-923), puis roi des Francs (923-936) ;
Hugues, duc de Bourgogne, comte d'Outre Saône (923-952) et de Mâcon (927-952), et marquis de Provence (936-952) ;
Boson, abbé laïc de Moyenmoutier et du Remiremont ;
Ermengarde, duchesse de Bourgogne, mariée à Gilbert de Vergy, comte de Dijon, de Beaune et de Chalon, puis duc de Bourgogne ;
Alix, mariée à Reinier, comte de Hainaut4.
Le comte justicier
Le vainqueur des Normands
En 888, Richard, alors comte d'Auxerre défait une première fois, avec l'appui de Géran, évêque d'Auxerre, dans la plaine de Saint-Florentin (dans l'actuelle Yonne), les Normands qui s'étaient introduits en Bourgogne et avaient déjà dévasté la ville de Bèze (dans l'actuelle Côte-d'Or).
Dix ans plus tard, les Normands sont de retour dans la région, hivernant entre Tonnerre et Montbard, et le comte Richard les défait pour la deuxième fois, d'abord à Argenteuil-sur-Armançon, puis à Saint-Florentin, avant de les repousser jusque dans la vallée de la Seine.
En 911, toujours appuyé par Géran, le comte Richard défait une dernière fois les Normands, et bat Rollon (-v.930), leur chef, aux portes de Chartres que ce dernier assiégeait jusqu'alors2.
Le défenseur des rois carolingiens
Le comte Richard sert les rois carolingiens durant sa vie, avec une grande loyauté, notamment lors de la sécession de Boson de Provence (844-887), son frère, et lors de la lutte pour le trône de Francie occidentale contre Eudes (v.852-898).
La guerre contre Boson de Provence
À la mort de Louis II le Jeune, roi d'Italie et empereur d'Occident, en 875, le comte Richard et son frère Boson (844-887) escortent le roi de Francie occidentale Charles II le Chauve jusqu'en Italie, où il se fait couronner empereur par le pape Jean VIII.
Le nouveau souverain d'Occident fait Boson, duc de Lombardie. Chassé l'année suivante par Carloman, roi de Francie orientale, il reçoit les États de Provence et le titre de roi, sans pouvoir toutefois être indépendant.
En 879, Louis II le Bègue (846-879), successeur de Charles II le Chauve, nomme Boson de Provence tuteur de ses deux premiers fils cohéritiers Louis (v.865-882) et Carloman (v.865-884). Ce dernier profite de la minorité des deux futurs rois de Francie occidentale et de son autorité de tuteur pour se proclamer roi indépendant et absolu de Provence. Ce royaume se constitue alors de la Provence, du Dauphiné, de la Savoie, du Lyonnais, de la Franche-Comté, des diocèses de Mâcon, de Chalon, de Viviers, d'Uzès, de Vienne, de Valence, d'Avignon et d'Arles.
Cette initiative ne laisse pas sans réaction les deux frères, qui devenus rois, et avec le concours de leurs partisans, dont le comte Richard, et de Charles III le Gros, roi de Francie Orientale, se lance dans la reconquête du royaume de Provence.
Le comte Richard reprend la ville de Mâcon en 880, puis en 882 celles de Lyon et de Vienne, où il constitue prisonniers Ermengarde, sa belle-sœur, Engelberge, sa nièce, et Louis (empereur Louis III l'Aveugle), son neveu, qu'il fait mener à Autun.
Cette guerre ne prend fin qu'en 887, avec la mort de Boson 5.
La lutte contre Eudes
Lors de la lutte, qui oppose, entre 892 et 897, Charles (Charles III le Simple), troisième fils, posthume, du roi de Francie occidentale carolingien Louis II le Bègue et héritier légitime du trône, au robertien Eudes, comte de Paris, puis marquis de Neustrie, proclamé roi des Francs en 888, le comte Richard soutient loyalement Charles. En effet, il participe, entre autres, à la conjuration pacifique de 892, visant à éloigner le roi Eudes en Aquitaine pour permettre à Charles de se faire sacrer roi à Reims, quelques mois plus tard, puis, en 894, accueille en ses terres et protège ce dernier des troupes parjures du roi de Francie orientale, Arnulf6.
Le médiateur de Courtenot
En 896, le comte Richard, devenu en outre de comte d'Auxerre, comte de Troyes, en 894, organise, à Courtenot (dans l'actuelle Aube), dans le comté de Troyes, un plaid au cours duquel il donne raison à Berthard, abbé de Montiéramey, et son avoué Adrevert, contre Rainard de Vergy, comte de Bar-sur-Seine, son vassal, accusé d'avoir utilisé par la force, à son service, des hommes de Chaource7, dépendants de l'abbaye de Montiéramey depuis 8938.
Le premier duc de Bourgogne
À l'issue de la guerre contre Boson de Provence, Richard de Vienne reçoit, pour ses services, le comté d'Autun, qui appartenait jusqu'alors audit Boson, son frère9.
En 888, il devient maître du comté d'Auxerre, par son mariage avec Adélaïde de Bourgogne, fille de Conrad II, duc de Bourgogne Transjurane et d'Auxerre, qui le lui apporte en dot10.
En 890, il acquiert le comté de Nevers sur comte Guillaume Ier11.
En 894, il s'empare du comté de Troyes en profitant des troubles semés par la mort du comte Adalelme de Troyes (-894).
Enfin, il conquiert, l'année suivante, sur le roi Eudes, le comté de Sens12.
En 898, le comte Richard est autorisé par ce même souverain à fusionner ses comtés13. Il prend alors le titre de marquis (marchio) de Bourgogne, jusqu'en 918, puis celui de duc (dux), jusqu'à sa mort, en 92114.
Autres titres et dignités
Outre son titre ducal, Richard de Bourgogne est membre du conseil royal et, de 894 à sa mort en 921, abbé laïc des abbayes de Saint-Germain d'Auxerre15 et de Saint-Denis-lès-Sens16.
Mort et succession
Peu avant sa mort, dressant le bilan de sa vie, le duc Richard répond à Mgr Gaudry, qui l'exhorte à demander pardon à Dieu d'avoir répandu le sang: "Si j'ai à me repentir, c'est de n'en avoir pas versé davantage, parce qu'en faisant mourir un brigand j'ai sauvé la vie à cent honnêtes gens; la mort d'un seul a suffi pour retenir ses complices et les empêcher de faire plus de mal"16.
Il s'éteint à Auxerre17, en 92116.
Son fils aîné Raoul, lui succède à la tête du duché de Bourgogne jusqu'en 923, date à laquelle il devient roi de Francie occidentale, laissant le duché à son beau-frère, Gilbert de Vergy, comte de Dijon, de Beaune et de Chalon.
Cependant, cette donation n'est pas du goût du frère puîné Hugues le Noir ni de Hugues le Grand, alors comte de Paris et marquis de Neustrie, qui se liguent contre le nouveau duc.
Cette querelle intestine prend fin, en 938, par le traité de Langres divisant le duché en trois parts égales; mais il faut attendre 943 pour que Louis IV d'Outremer, roi de Francie occidentale, donne le duché réunifié à Hugues le Grand, qui le conserve jusqu'à sa mort, en 956
Richard der Gerichtsherr (lateinisch: Richardus Justitiarius, französisch: Richard le Justicier; * 858; † 921 in Auxerre) war ein fränkischer Adliger aus der Familie der Buviniden. Während des späten 9. Jahrhunderts fasste er die westlich der Saône gelegenen Gebiete des alten Burgund unter seiner Herrschaft zusammen und gilt damit als Begründer des mittelalterlichen Herzogtums Burgund, das der heutigen französischen Landschaft Bourgogne entspricht.
Leben
Herkunft
Richard war der Sohn des Buvinus, Graf von Metz und Laienabt von Gorze, und seiner Ehefrau Richilde von Arles. Sein Bruder war Boso von Vienne und seine Schwester Richildis war die Ehefrau des westfränkischen Königs und späteren Kaisers Karls des Kahlen. Über seine Tante mütterlicherseits war Richard zudem ein Neffe des Königs Lothar II.
Richard war seit ca. 887/888 verheiratet mit Adelheid, einer Schwester des transjuranischen Dux und späteren Königs Rudolf I. aus der Familie der Welfen. Seine Frau brachte ihm die Grafschaft Auxerre als Mitgift in die Ehe ein.
Bruderkampf
Nach dem Tod des Kaisers Ludwig II. (875) begleiteten Richard und sein Bruder Boso ihren Schwager, König Karl den Kahlen, nach Italien, der sich dort in Rom von Papst Johannes VIII. zum Kaiser krönen ließ. Durch die Ernennung Bosos zum Dux und Missus Regius in Italien gelangten die Buviniden in eine führende Position, vor allem im burgundischen Raum. Um 877 übernahm Richard zusammen mit dem Welfen Hugo Abbas von seinem Bruder das Amt des Missus in Italien, nachdem dieser von dort abberufen worden war.
Richard selbst erscheint erstmals 876 als Graf, vermutlich in Sens. 879 nutzte Boso den Tod König Ludwigs des Stammlers, um sich in Niederburgund (Cisjuranien) und in der Provence zum König zu erheben. Richard trug diesen Schritt nicht mit und blieb loyal zu den karolingischen Königen Ludwig III. und Karlmann, was ihm 880 mit der Belehnung der Grafschaft Autun und der Investitur als Laienabt von Saint-Symphorien gelohnt wurde. Im selben Jahr führte er im Verbund mit den Königen Ludwig III., Karlmann und Karl dem Dicken einen Feldzug gegen seinen eigenen Bruder, den er in der Nähe der Saône schlug und Mâcon sowie Lyon einnahm. Eine erste Belagerung von Vienne im August 880 schlug fehl. Nach einem zweiten Anlauf im September 882 gelang Richard zusammen mit König Karlmann schließlich die Einnahme der Stadt. Boso konnte fliehen, aber dessen Ehefrau und Kinder gerieten in Gefangenschaft und wurden der Obhut Richards in Autun unterstellt.
Nach Bosos Tod (887) förderte Richard seine Schwägerin Ermengarde als Regentin in Niederburgund und überführte seinen Neffen, Ludwig den Blinden, an den Hof Kaiser Karls des Dicken, der den Jungen adoptierte.
Herzog von Burgund
Nach dem Tod König Karlmanns (884) unterstützte Richard den ostfränkischen Karolinger Karl den Dicken als neuen König im westfränkischen Regnum. Damit geriet er in Rivalität zu der Familie der Robertiner um den Grafen Odo von Paris, der nach der Absetzung Karls des Dicken 887 zum König gewählt wurde. Richard aber unterstützte zusammen mit Wilhelm dem Frommen, Ramnulf II. von Poitou und Erzbischof Fulko von Reims den unmündigen Karl den Einfältigen und bemächtigte sich in den folgenden Jahren Tonnerre und Nevers, während die Grafen von Dijon und Chalon ihn als ihren Oberherren anerkannten. Nach diesen Erfolgen sah sich König Odo im Mai 892 bei einem Treffen in Chalon-sur-Saône gezwungen, Richard in seinem zusammengefügten Herrschaftsgebiet anzuerkennen, der im Gegenzug eine neutralere Haltung zwischen Karolingern und Robertinern einnahm. Danach begann Richard seine Herrschaft in seinem Gebiet zu konsolidieren. 894 eroberte er Langres und ließ den robertinischen Bischof der Stadt blenden. Im folgenden Jahr nahm er Sens und Troyes ein und sperrte dessen Erzbischof, der die Königsweihe von Odo durchgeführt hatte, in einen Kerker. Weiterhin ernannte er sich zum Laienabt der Abteien Sainte-Colombe in Sens und Saint-Germain in Auxerre.
Während dieses Konflikts war Richard zugleich mit dem Abwehrkampf gegen die Normannen beschäftigt. Diese waren 888 in Burgund eingefallen und hatten Bèze geplündert. Richard nahm ihre Verfolgung auf und schlug sie bei Saint-Florentin. Im selben Jahr hatte sich Richards Schwager, der transjuranische Dux Rudolf, in seinem Herrschaftsbereich zum König erheben lassen und so das Königreich Hochburgund begründet.
Nach dem Tod König Odos (898) wurde Karl der Einfältige allgemein anerkannt, der wiederum Richard als Markgraf (marchio) anerkannte, was ihn als ersten Fürsten des im westfränkischen Regnum verbliebenen Burgund auswies. Danach war Richard weiterhin gegen die Normannen engagiert. Diese hatten noch 898 Tonnerre und Montbard überfallen, worauf Richard sie bei Argenteuil-sur-Armançon überraschte und besiegte. 911 griffen die Normannen unter Rollo Auxerre an. Richard verbündete sich mit dem Markgrafen Robert von Neustrien, dem Grafen Ebalus Mancer von Poitou und dem Bischof Géran von Auxerre und errang im Juli 911 bei Chartres einen vernichtenden Sieg über die Normannen, was zum Vertrag von Saint-Clair-sur-Epte führte.
Seit dem Jahr 918 wurde Richard als „Graf und Herzog von Burgund“ (comes et dux Burgundiae) betitelt. Er starb im August/September 921 und wurde in der Abtei Sainte-Colombe in Sens bestattet. Der aquitanische Herzog Wilhelm der Fromme hatte 910 im burgundischen Cluny die berühmte Benediktinerabtei gegründet.
Nachkommen
Die Kinder von Richard und Adelheid waren:
Rudolf (Raoul; † 15. Januar 936), Herzog von Burgund und 923 König von Frankreich
Ermengarde, ∞ Giselbert († 956), Herzog von Burgund
Richilde (Richeut; 948/955 bezeugt), ∞ Liétaud II., Graf von Mâcon († 7. September 965)
Hugo der Schwarze (Hugues le Noir; † 17. Dezember 952), 936 Graf und Markgraf von Provence, Herzog von Burgund
Boso I. (895–935), Graf von Provence
Adelheid († nach 920), ∞ Reginar II. Graf von Hennegau
Richard, Duke of Burgundy (858–921), also known as Richard of Autun or Richard the Justiciar, was Count of Autun from 880 and the first Margrave and Duke of Burgundy. He eventually attained suzerainty over all the counties of Burgundy save Mâcon and by 890 he was referred to as dux (duke) and by 900 as marchio (margrave). By 918 he was being called dux Burgundionem or dux Burgundiae, which probably signified less the existence of a unified Burgundian dukedom than feudal suzerainty over a multiplicity of counties in a specific region.
Life
Richard was a Bosonid, the son of Bivin of Gorze and Richildis. His elder brother was Boso of Provence and his younger sister was Richildis, second wife of Charles the Bald.
In 875, after the death of the Emperor Louis II, Richard and Boso accompanied Charles to Italy for his imperial coronation. In February 876, in Pavia, while preparing for his return journey, Charles nominated Boso "Duke and Viceroy of Italy and Duke of Provence". In 877, on Charles' death, Boso returned to France and confided the realm of Italy and the duchy of Provence to Richard and Hugh the Abbot as missi dominici.
In 879, Boso declared himself "King of Provence" following the death of Louis the Stammerer, but Richard defected from Boso and took Boso's county of Autun, which Carloman II confirmed to him in 880. The two joined battle on the Saône and Richard captured Mâcon and garrisoned it in the name of Carloman and Louis III under the command of Bernard Plantapilosa, a relative of the hereditary Counts of Mâcon. After taking Lyon, he besieged his brother's capital of Vienne, where he was joined by Louis, Carloman, and the emperor Charles the Fat. Richard eventually drove Boso out in 882 and captured his wife Ermengard and children Engelberga and Louis, sending them as prisoners to Autun. Boso went into hiding in Provence.
After the death of Charles the Fat in 888, Richard supported the claim of Duke Rudolph to be King of Upper Burgundy and married his sister Adelaide, daughter of Conrad II of Auxerre. Richard also supported the coronation of his nephew Louis as King of Provence in 890.
Richard died and was buried at Sens. He was exhorted by a bishop at his deathbed to beg a pardon for shedding so much blood in his life. He responded:[citation needed]
When I have killed a brigand, I have saved the life of honest men, the death of one helping prevent his accomplices from making more evil.
Family
By his wife Adelaide (married 888),[1] daughter of Conrad II, Count of Auxerre, and Waldrada of Worms, he had several sons and daughters:
Rudolph, successor and later King of Francia[2]
Hugh the Black, later Duke of Burgundy[3]
Boso,[4] married Bertha, daughter of Boso, Margrave of Tuscany
Ermengard, married Gilbert, Duke of Burgundy
Adelaide, married Reginar II, Count of Hainaut
Richilda, married Litaud I, Count of Mâcon
Richard I van Bourgondië of Richard Justiciarius (de Rechtsbrenger) (ca. 855 – Auxerre, 1 september 921), was vanaf 880 graaf van Autun en de grondlegger van het hertogdom Bourgondië (918-921).
Richard maakte in zijn jonge jaren carrière, tezamen met zijn broer Boso van Provence en met zijn zuster Richildis, de minnares en daarna tweede vrouw van Karel de Kale, koning van West-Francië. Boso en Richard volgden Karel in 875 naar Italië. In 877 volgde hij Boso op als stadhouder van Italië. Na het overlijden van Karel maakte Boso gebruik van de situatie om zichzelf uit te roepen tot koning van Provence. Richard steunde echter Karels opvolgers en werd zo een directe tegenstander van zijn broer.
In 879 veroverde Richard Autun op zijn broer in dienst van de koning Carloman van Frankrijk en het jaar daarna werd hij benoemd tot graaf van Autun en lekenabt van St.-Symphorien. Vervolgens versloeg hij zijn broer aan de Saône, veroverde Mâcon en Lyon en belegerde Vienne. Dit beleg werd opgebroken om politieke redenen maar in 882 was Richard terug en veroverde Vienne, en nam zijn schoonzuster Ermengarde met haar kinderen gevangen. Daarna moest Boso zich onderwerpen aan de toenmalige koning Karel de Dikke.
Eerst steunde Richard Karel de Dikke nog tegen Odo I van Frankrijk en Arnulf van Karinthië. Na het afzetten van Karel de Dikke steunde Richard in 888 Rudolf I van Bourgondië om koning te worden van Bourgondië. Richard trouwde datzelfde jaar met Adelheid, Rudolfs zuster, en werd daarmee graaf van Auxerre. Ook versloeg hij nog in 888 de Vikingen die na het beleg van Parijs naar Bourgondië waren getrokken. Hij steunde de opvolging van zijn neef Lodewijk als koning van Provence.
In 895 veroverde Richard het graafschap Sens en werd daar lekenabt van Sainte-Colombe in Saint-Denis-lès-Sens. In 901 werd hij als eerste raadsman van de koning (Karel III) betiteld en in 911 was hij een van de aanvoerders die de Vikingen versloegen die Chartres belegerden. In de loop der jaren verwierf hij de graafschappen Chalon-sur-Saône, Nevers en Troyes, en werd lekenabt van Saint-Germain te Auxerre. Daarnaast controleerde hij de bisdommen Autun, Langres en Troyes. In 918 werd hij de eerste Hertog van Bourgondië.
Richards bijnaam de "Rechtsbrenger" verdiende hij doordat hij rust en vrede wist te brengen in Bourgondië en door zijn successen tegen de Vikingen. Volgens de overlevering vermaande een bisschop hem op zijn sterfbed om vergeving te vragen voor al het bloed dat hij had vergoten maar hij antwoordde: “Als ik een schurk heb gedood, dan heb ik daarmee eerlijke mensen het leven gered, want daardoor hebben zijn trawanten afgezien van ergere misdaden.”.
Richard was in 888 gehuwd met Adelheid, dochter van Koenraad II van Auxerre en Waldrada. Zij kregen de volgende kinderen:
Rudolf, koning van West-Francië (-936)
Irmgard, gehuwd met graaf Giselbert van Chalon, later hertog van Bourgondië (-956)
Hugo de Zwarte, hertog van Bourgondië (-952)
Boso, graaf van Provence (-935)
Adelheid, gehuwd met graaf Reinier II van Henegouwen (-932)
Adelheid trad na de dood van haar man in een klooster en schonk in 829 het klooster van Roman-Moutier aan de abdij van Cluny.
Vermoedelijk had Richard ook nog een zoon Gebuin bij een onbekende minnares. Zijn nakomelingen waren graaf van Dijon.
Richard married Adélaïde d' Auxerre before 888. Adélaïde (daughter of Hertog Conrad II. de Bourgogne and Waldrada) was born about 868; died in Date unknown. [Group Sheet] [Family Chart]
|